Olsza czarna

•  E-mail

Alnus glutinosa (L.) Gaertn. — olsza czarna, olcha (ang. common alder, European alder, black alder)

Rodzina: Betulaceae — brzozowate

Drzewo dorastające do 20-30 m wysokości, z wyraźnym, prawie do szczytu widocznym pniem i wydłużoną koroną. Korowina ciemnoszara, w młodości gładka, pokryta licznymi wypukłymi przetchlinkami, u starszych drzew tafelkowato spękana. Pąki na trzonkach, lekko odstające od pędów. Liście skrętoległe, długości 4-10 cm, odwrotniejajowate do okrągłych, na szczycie zaokrąglone lub wycięte. Brzeg liści grubo, podwójnie ząbkowany. Liście pozostają długo na gałęziach, nie przebarwiają się jesienią. Kwiaty rozdzielnopłciowe, w szczytowych, kotkowatych kwiatostanach, nieosłoniętych łuskami. Kwiatostany żeńskie niepozorne, osadzone na wyraźnych, dość długich szypułkach, zebrane po 3-5. Kwiatostany rozwijają się w marcu lub kwietniu, na długo przed rozwojem liści. Owoce – drobne, oskrzydlone orzeszki zamknięte w szyszkowatych owocostanach.

Występowanie. Prawie cała Europa oraz południowo-zachodnia Azja i północna Afryka, w górach do 1800 m n.p.m. W Polsce gatunek pospolity na niżu, osiągający granicę pionowego rozmieszczenia na wys. 500-550 m n.p.m., tylko sporadycznie wyżej. Jako gatunek lasotwórczy olsza czarna występuje najczęściej na siedliskach lekko zabagnionych, głównie w łęgach jesionowo-olszowych, oraz na siedliskach bagiennych – w olsach. Znosi stagnowanie wody i okresowe zalewy dzięki zdolności wytwarzania korzeni przybyszowych u nasady pnia.

Gatunek pionierski, dzięki symbiozie z bakteriami olsza korzysta z wolnego azotu atmosferycznego. Drzewo wykorzystywane do rekultywacji, umacniana nabrzeży, oczyszczania wód. Korzenie olszy sięgają wody bieżącej dając schronienie wielu gatunkom zwierząt, jak ryby, raki, ważki. Olsza czarna ma drewno średnio miękkie, łatwe do obróbki. W zwykłych warunkach atmosferycznych jest nietrwałe, natomiast w warunkach wodnych wykazuje znaczną trwałość – wytrzymuje w wodzie ponad 100 lat, nie gnije, dlatego było używane w budownictwie wodnym, w młynach, a także do budowy rur wodociągowych. W przeszłości drewno olszy czarnej służyło do produkcji narzędzi rolniczych, sprzętów kuchennych, drewniaków i pudełek.