Jarząb pospolity

•  E-mail

Sorbus aucuparia L. — jarząb pospolity, jarzębina (ang. rowan, common mountain ash)

Rodzina: Rosaceae — różowate

Drzewo dorastające do wysokości 15-20 m, zwykle jednak niższe. Korowina gładka, brązowozielona. Młode pędy zielonoszare, od strony nasłonecznionej brązowoszare, owłosione, starsze nagie. Pąki liściowe wydłużone, stożkowate, przylegające do długopędu, kwiatowe grubsze, osadzone na krótkopędach. Liście nieparzystopierzaste, do 20 cm długości, 9-15-listkowe. Listki jajowatolancetowate, na brzegach piłkowane, z wierzchu ciemnozielone i nagie, pod spodem sinawe i owłosione. Jesienią liście przebarwiają się na czerwono. Kwiaty białe, zebrane w duże, płaskie podbaldachy średnicy do 15 cm, rozwijają się w maju i są miododajne. Owoce kuliste, niezbyt duże, średnicy 5-8 mm pomarańczowe do czerwonych. Wybarwiają się już w połowie lipca, ale pełnię dojrzałości osiągają we wrześniu.

Występowanie. Europa, Azja Mniejsza, Kaukaz i zachodnia Syberia. W górach Europy do 2400 m n.p.m. (Tyrol). W Polsce na całym obszarze, od nizin po piętro subalpejskie (maks. 1550 m n.p.m. – Tatry). Gatunek o szerokiej skali ekologicznej, występujący na różnych siedliskach i w różnych zbiorowiskach leśnych. W wyższych rejonach górskich jarzębina jest reprezentowana przez podgatunek o nagich pędach, liściach i kwiatostanach – S. aucuparia subsp. glabrata (Wimm. & Grab.) Cajander.

Jarząb pospolity jest jednym z najbardziej znanych drzew. Owoce zawierają bardzo dużo witaminy C, mają smak słodkokwaśny jednak z dużą zawartością goryczki. Do celów przetwórczych znacznie lepsze są odmiany owocowe jarzębiny. Owoce są bardzo chętnie zjadane przez ptaki. O jarzębinie napisano wiele piosenek. Wierzono, że jej owoce studzą nadmierną pobudliwość płciową i w tym celu wieszano je nad łóżkiem kawalera czy też panny. Jarzębina jest rośliną szeroko wykorzystywaną w medycynie naturalnej. Wyciągi z owoców stosuje się na kaszel i chrypę, do regulacji pracy serca. Owoce służą także jako lek na biegunki, są wykorzystywane w chorobach wątroby i płuc. Drewno jarzębiny twarde i elastyczne, o ładnym układzie słojów, dawniej stosowane było do wyrobu lasek, fletów fujarek i klepek do beczek.