Historia
KATEDRY EKONOMIKI LEŚNICTWA - RYS HISTORYCZNY
Katedra Ekonomiki Leśnictwa należy do najstarszych Katedr Wydziału Leśnego Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu. Początki Katedry są ściśle związane z nazwiskiem profesora Stefana Studniarskiego, który pod koniec 1921 r. rozpoczął wykłady z przedmiotu Administracja i rachunkowość leśna na Wydziale Rolniczo-Leśnym Uniwersytetu Poznańskiego. W 1923 r. formalnie powołano Katedrę Administracji i Rachunkowości Leśnej, a kierownictwo powierzono Stefanowi Studniarskiemu, który w tymże roku otrzymał nominację na profesora nadzwyczajnego, a w 1937 r. tytuł profesora zwyczajnego. Z nazwiskiem profesora Studniarskiego związane są wybitne osiągnięcia naukowe w zakresie badań nad strukturą gospodarstwa leśnego oraz badań nad podstawami i zadaniami polityki leśnej. Był również znakomitym znawcą podstaw i metod szacowania wartości lasów, wartości drzewostanów oraz określania rentowności gospodarstwa leśnego. Spośród opublikowanych prac profesora Stefan Studniarskiego do najważniejszych należy zaliczyć obszerną pracę pt. Podstawy i zadania polityki leśnej, wydanej w Poznaniu 1937 r. Katedrą Administracji i Rachunkowości Leśnej kierował do 1937 r., kiedy to na własną prośbę przeszedł na emeryturę. Do wybuchu II wojny światowej kierownictwo Katedry było nieobsadzone. W latach 1945-1946 Katedra nadal nie posiadała kierownika, kuratorem był profesor Julian Rafalski. W 1946 r. kierownictwo Katedry Administracji i Rachunkowości Leśnej powierzono profesorowi Tadeuszowi Molendzie. W 1947 r. Katedra została przemianowana na Katedrę Ekonomii i Polityki Leśnej, a w 1950 r. uzyskała obecną nazwę Katedry Ekonomiki Leśnictwa. Profesor Tadeusz Molenda kierował nią do 1963 r. W tym okresie znacznie poszerzony został zakres badawczy i dydaktyczny ekonomiki leśnictwa, w skład której oprócz ekonomiki gospodarstwa leśnego oraz finansów i rachunkowości leśnej – weszły: historia i geografia gospodarcza leśnictwa, podstawy planowania gospodarczego oraz podstawy makroekonomii leśnictwa (polityki leśnej). Bardzo istotnym osiągnięciem tego okresu działalności naukowo-dydaktycznej Katedry były promocje na stopnie naukowe oraz znaczący wzrost liczby publikacji podsumowujących wyniki badań realizowanych w ramach wymienionych wyżej dyscyplin naukowo-dydaktycznych. Do osiągnięć Katedry tego okresu zaliczyć należy wydanie wielu skryptów oraz dwóch podręczników akademickich dla studentów wydziałów leśnych i wydziałów technologii drewna. W 1961 r. profesor Tadeusz Molenda powołany został na stanowisko podsekretarza stanu w Ministerstwie Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego. W latach 1963-1966 funkcję kierownika Katedry pełnił doc. dr Tadeusz Puchalski, późniejszy profesor i od 1966 r. Kierownik Katedry Statystyki i Ekonometrii w Akademii Ekonomicznej w Poznaniu. Docent Tadeusz Puchalski kontynuował zakres badawczy i dydaktyczny wprowadzony przez prof. Tadeusza Molendę. Ponadto przyczynił się do rozwoju młodej kadry naukowo-dydaktycznej Wydziału Leśnego jako promotor, konsultant i recenzent. W 1966 r. kierownictwo poznańskiej ekonomiki leśnictwa powierzono ówczesnemu docentowi nauk leśnych Mieczysławowi Podgórskiemu, który w 1975 r. uzyskał tytuł profesora nadzwyczajnego a w 1985 r. profesora zwyczajnego nauk leśnych. Profesor Mieczysław Podgórski Katedrą Ekonomiki Leśnictwa kierował 25 lat tj. do końca września 1991 r. W latach 1966-1970 Katedra kontynuowała opracowany przez prof. T. Molendę rozwojowy program badań naukowych i zadań dydaktycznych. Okres ten zaowocował licznymi oryginalnymi publikacjami z zakresu ekonomiki gospodarstwa leśnego, autorstwa głównie ówczesnego doc. Mieczysława Podgórskiego, historii leśnictwa - prof. Józefa Brody, geografii gospodarczej leśnictwa - dra Henryka Błaszyka oraz finansów i rachunkowości leśnej – dra Lucjana Sobańskiego, a także wydaniem szeregu podręczników i skryptów. W latach sześćdziesiątych doc. M. Podgórski opracował zarys nowoczesnego kursu dydaktycznego ekonomiki gospodarstwa leśnego, który na bieżąco uzupełniany i poszerzany realizowany był do lat dziewięćdziesiątych XX wieku. Katedra Ekonomiki Leśnictwa była Katedrą wielozakładową. Składała się z czterech, a od 1964 r. trzech zakładów, tj. Ekonomiki Leśnictwa, Administracji i Rachunkowości Leśnej – od 1961 r. Statystyki i Rachunkowości Leśnej, Historii i Geografii Gospodarczej Leśnictwa oraz Planowania Gospodarczego, który w 1964 r. przestał istnieć. W 1970 r., po wprowadzeniu instytutowej struktury organizacyjnej w szkolnictwie wyższym, na Wydziale Leśnym powstały cztery instytuty, jednym z nich był Instytut Organizacji Gospodarstwa Leśnego, do którego włączono katedry Dendrometrii, Ekonomiki Leśnictwa i Urządzania Lasu, którym nadano status Zespołów Dydaktycznych, w 1976 r. Zespołów Naukowo-Dydaktycznych, a w 1978 r. zakładów. Zakład Ekonomiki Leśnictwa, który w latach 1970-1978 nazywał się Zakładem Ekonomiki Leśnictwa i Organizacji Gospodarstwa Leśnego, był wiodącym ośrodkiem naukowo-dydaktycznym dla zespołu następujących dyscyplin ekonomiczno-leśnych: ekonomika gospodarstwa leśnego, finanse i rachunkowość leśna, zarządzanie przedsiębiorstwem leśnym oraz historia i geografia gospodarcza leśnictwa. Obowiązki dyrektora IOGL oraz kierownika Zakładu Ekonomiki Leśnictwa w latach 1970-1981 pełnił prof. Mieczysław Podgórski. W okresie działalności instytutów ówczesny Zakład Ekonomiki Leśnictwa zainicjował szeroko zakrojony program badań naukowych nad efektywnością gospodarowania w leśnictwie. Okres ten zaowocował licznymi oryginalnymi publikacjami naukowymi oraz pracami doktorskimi i habilitacyjnymi, w tym sfinalizowaniem dwóch przewodów habilitacyjnych pracowników naukowych Zakładu Ekonomiki Leśnictwa: dra Lucjana Sobańskiego i dra Henryka Błaszyka. W latach siedemdziesiątych opracowano kolejne skrypty: z ekonomiki gospodarstwa leśnego przez prof. M. Podgórskiego, z finansów i rachunkowości leśnej przez doc. L. Sobańskiego oraz w 1978 r. nowoczesny podręcznik akademicki Zarys ekonomiki leśnictwa napisany przez profesorów Tadeusza Marszałka i Mieczysława Podgórskiego. Od 1981 r., tj. po likwidacji struktury instytutowej Wydziału Leśnego, reaktywowana Katedra Ekonomiki Leśnictwa kontynuowała kierunki badawcze wypracowane w latach siedemdziesiątych. W tym okresie dorobek naukowo-badawczy Katedry wzbogacił się o dalszych kilkadziesiąt prac badawczych dotyczących podstaw, zasad i metod określania ekonomicznej efektywności gospodarowania w leśnictwie, w tym: efektywności gospodarowania leśnego autorstwa Huberta Szramki oraz ekonomicznej efektywności postępu technicznego w gospodarstwie leśnym Antoniego Buraczewskiego. W latach osiemdziesiątych pracownicy naukowo-dydaktyczni opracowali kolejne skrypty: Wybrane zagadnienia z zarządzania przedsiębiorstwem leśnym oraz rozwoju leśnictwa w Polsce, autorstwa M. Podgórskiego i L. Sobańskiego, Zarządzanie przedsiębiorstwem leśnym, autorstwa L. Sobańskiego, Wybrane zagadnienia z geografii leśnictwa Polski, autorstwa H. Szramki oraz Wybrane zagadnienia informacji naukowej, technicznej i ekonomicznej, autorstwa A. Buraczewskiego. Na początku lat osiemdziesiątych sfinalizowano dwa doktoraty młodych pracowników naukowo-dydaktycznych Katedry, tj. Huberta Szramki w 1982 r. oraz Antoniego Buraczewskiego w 1983 r.
Od 1 października 1991 r. Kierownictwo Katedry Ekonomiki Leśnictwa powierzono adiunktowi Katedry doktorowi nauk leśnych Hubertowi Szramce, który w 1993 roku habilitował się z zakresu ekonomiki leśnictwa, w 1996 r. został mianowany profesorem nadzwyczajnym, a w 2010 r. uzyskał tytuł naukowy profesora nauk leśnych. Wraz ze zmianami zachodzącymi w gospodarce narodowej i odejściem od systemu centralnego sterowania po 1990 r., badania naukowe w Katedrze ukierunkowano na bardziej nowoczesne prorynkowe zagadnienia gospodarowania w leśnictwie, nowe zasady obrotu drewnem oraz na proekologiczne i zrównoważone wykorzystanie wszystkich funkcji lasu. Z omawianą problematyką związane były przygotowane przez pracowników habilitacje i doktoraty. W 1996 r. habilitował się Antoni Buraczewski, który w 2006 r. przeniósł się do Katedry Urządzania Lasu prowadząc w dalszym ciągu zajęcia dydaktyczne w Katedrze Ekonomiki Leśnictwa aż do przejścia na emeryturę. W latach dziewięćdziesiątych XX wieku pracownicy Katedry opublikowali kolejnych kilkadziesiąt prac dotyczących metod, sposobów oceny i determinantów efektywności gospodarowania w leśnictwie, postępu technicznego, analizy kosztów oraz zasad finansowania gospodarki leśnej. W tym okresie powstały kolejne nowatorskie opracowania książkowe: Organizacyjne i hodowlane zasady zakładania lasu na gruntach porolnych, autorstwa H. Szramki, opracowanie Tomu XI pt. Rolnictwo i Leśnictwo w Wielkiej Encyklopedii Geografii Świata, autorstwa W. Grzebisza i H. Szramki, Podstawy rachunkowości i gospodarki finansowej w Lasach Państwowych, autorstwa A. Buraczewskiego i M. Fałdowskiego oraz Zarys geografii lasów na świecie, autorstwa H. Szramki. Dalszy, wyraźny rozwój Katedry zarówno osobowy jak i naukowy, następuje na początku XXI wieku, kiedy to sfinalizowano kilkanaście doktoratów, w tym cztery młodych pracowników naukowo-dydaktycznych Katedry, tj. Krzysztofa Adamowicza i Jakuba Glury w 2004 r., Anny Ankudo-Jankowskiej w 2005 r. oraz Moniki Starosty-Grali w 2018 r. W okresie tym powstaje kolejnych kilkadziesiąt prac dotyczących czynników determinujących efektywność gospodarowania w leśnictwie, ewolucji zasad sprzedaży drewna w związku z rozwojem gospodarki rynkowej, form zabezpieczeń transakcji sprzedaży drewna oraz windykacji należności, wyceny pozagospodarczych funkcji lasu, wpływu prywatyzacji prac leśnych na zatrudnienie i koszty, roli lasów i leśnych kompleksów promocyjnych w rozwoju obszarów wiejskich, wpływu systemów wynagradzania na koszty wybranych prac leśnych, problemów związanych ze stosowaniem analizy wskaźnikowej w leśnictwie, oceny opłacalności gospodarki łowieckiej w ośrodkach hodowli zwierzyny, opłacalności wykonywania określonych prac gospodarczo-leśnych i szeregu innych problemów ekonomicznych gospodarki leśnej w Polsce.
Pracownicy Katedry na początku bieżącego stulecia opracowali kolejne podręczniki, skrypty i książki. Do najważniejszych należy zaliczyć: Podstawy wyceny lasów, pod redakcją M. Podgórskiego, Podstawy rachunkowości i gospodarki finansowej w Lasach Państwowych, autorstwa A. Buraczewskiego i K. Jarosza, Bezpieczna windykacja należności terminowych, autorstwa K. Adamowicza, Prawne, hodowlane i ekonomiczne aspekty zakładania lasu na gruntach rolniczych, autorstwa H. Szramki i J. Zamczyka. Tradycyjne i nowoczesne metody zabezpieczeń terminowych transakcji w nadleśnictwie, autorstwa K. Adamowicza, Katalog kosztów minimalnych prac leśnych, opracowany przez zespół: H. Szramka, K. Adamowicz, K. Glazar, M. Starosta-Grala, A. Rutkowska; skrypty do ćwiczeń: Wybrane zagadnienia z ekonomiki leśnictwa i Wybrane zagadnienia ekonomiki ochrony środowiska leśnego, autorstwa zespołu: H. Szramka, K. Adamowicz, A. Ankudo-Jankowska, J. Glura. W historii Katedry szczególne miejsce zajmuje Zakład Historii Leśnictwa, placówka naukowo-dydaktyczna działająca w latach 1950-1970, związana z nazwiskiem profesora Józefa Brody. Jako jedyna w kraju poszczycić się może znaczącym dorobkiem naukowym, obejmującym około 130 publikacji autorstwa głównie prof. J. Brody, w większości o charakterze monografii i studiów. Na podkreślenie zasługuje duży udział Profesora w pracach edytorskich, których owocem są m. in.: pomnikowe dzieło zespołowe pt. Dzieje lasów, leśnictwa i drzewnictwa w Polsce oraz monograficzne prace dotyczące historii gospodarczej Lasów Państwowych w Polsce, opublikowane w Studiach i Materiałach Ośrodka Kultury Leśnej w Gołuchowie. W 1988 r. profesor J. Broda wydał cenny podręcznik Zarys historii gospodarstwa leśnego w Polsce, a w 2000 r. Historia leśnictwa w Polsce. W 2004 r. prof. J. Broda opublikował obszerne relacje leśników zesłanych w 1940 r. w głąb Rosji pt. Wśród śniegów i bagien Tajgi, a w 2001 r. dwutomowe dzieło pt. Dzieje najnowsze leśnictwa w Polsce 1918-2006, będące podsumowaniem jego dotychczasowych badań i wiedzy z tego zakresu.
31 września 2017 r., po 26 latach twórczego i owocnego kierowania, prof. dr hab. Hubert Szramka zrezygnował z zarządzania Katedrą, pozostając nadal czynnym jej pracownikiem. Funkcję kierownika, od 1 października 2017 r., powierzono dr hab. Krzysztofowi Adamowiczowi, który równocześnie uzyskał stanowisko profesora nadzwyczajnego.
Działalność naukowa Katedry była i jest powiązana bardzo ściśle z jednostkami administracyjnymi Lasów Państwowych oraz placówkami naukowymi w kraju i zagranicą.
Katedra od lat z dużym powodzeniem organizuje konferencje ekonomiczno-leśne, na których przedstawiane są istotne problemy nurtujące leśnictwo w Polsce i zagranicą. Pierwsza konferencja zatytułowana Współczesne problemy ekonomiki leśnictwa odbyła się w dniach 7-9 czerwca 2011 r. w Puszczykowie, miała charakter międzynarodowy. Uczestniczyło w niej ponad 200 osób z Polski i szeregu państw europejskich. Katedra Ekonomiki Leśnictwa była współorganizatorem tej konferencji. Głównym organizatorem był Zakład Ekonomiki i Polityki Leśnej Instytutu Badawczego Leśnictwa w Warszawie. Od 2012 r. Katedra samodzielnie organizuje te konferencje zapraszając do współpracy pracowników naukowych ze wszystkich liczących się ośrodków akademickich, Lasów Państwowych, stowarzyszeń i organizacji naukowo-technicznych, przedsiębiorców leśnych, przemysłu drzewnego oraz jednostek samorządu terytorialnego. Konferencje te organizowane są w Kołobrzegu i są bardzo dobrze odbierane przez społeczność leśną, czego potwierdzeniem jest liczne uczestnictwo. Tematyka konferencji ustalana jest wspólnie z innymi ośrodkami naukowymi oraz Dyrekcją Generalną Lasów Państwowych. Do tej pory tematy poruszane na konferencjach były następujące:
- w 2012 r. Rola lasów i leśnictwa w gospodarce narodowej;
- w 2013 r. Ekonomiczne problemy realizacji wielofunkcyjnej gospodarki leśnej w Polsce;
- w 2014 r. Ekonomiczne problemy rozwoju leśnictwa w Polsce;
- w 2015 r. Międzysektorowe problemy współpracy w polskim leśnictwie;
- w 2016 r. Wycena nieruchomości leśnych i ich funkcjonalnych części;
- w 2017 r. Teoretyczne i praktyczne problemy wyceny nieruchomości leśnych.
Hubert Szramka
