Historia

Historia Katedry Techniki Leśnej 

          Katedra Techniki Leśnej, przed 2001 r. zwana Katedrą Mechanizacji Prac Leśnych, powstała w 1981 roku i wywodzi się z byłego Instytutu Użytkowania Lasu i Inżynierii Leśnej. Pierwszym jej kierownikiem był prof. dr hab. Marian Kubiak, a zespół Katedry w tym czasie tworzyli m. innymi: Józef Grodecki, Henryk Różański, Roman Gornowicz, Władysław Kosicki, Ryszard Matusiak, Roman Wojtkowiak, Dieter Franciszek Giefing, Jadwiga Wojtasiak, a w późniejszym okresie Władysław Kusiak, Krzysztof Jabłoński. 

          Badania Katedry w początkowym okresie dotyczyły przede wszystkim problematyki (w latach sześćdziesiątych) wpływu różnych grzybów na zmiany fizykomechanicznych i chemicznych właściwości drewna sosny, buka, dębu i topoli i prowadzone były przez prof. Mariana Kubiaka.
Na uwagę zasługują również badania prof. Kubiaka nad możliwościami impregnacji drewna drze na pniu. Doświadczenia te, polegające na wprowadzaniu do drzew impregnatu pod ciśnieniem ( od 0,4 do 0,8 MPa) przeprowadzono na sośnie, brzozie, topoli i buka. W dorobku profesora Kubiaka ważne są również doświadczenia przeprowadzone nad składem mykoflory zrębków i trocin składowanych w stosach na wolnym powietrzu oraz badania wilgotności drewna drzew na pniu w drzewostanach sosnowych.

          Katedra od początku swego istnienia specjalizuje się w badaniach nad szeroko pojętą techniką leśną związaną m.in.:

  ♦  z procesami pozyskiwania i transportu drewna,
  ♦  badaniami w zakresie eksploatacji maszyn leśnych,
  ♦  oceną zasobów i pozyskiwaniem drewna energetycznego,
  ♦  utylizacją pozostałości zrębowych, 
  ♦  ubytkami pierwiastków na skutek pozyskiwania drewna,
  ♦  charakterystyką techniczną drzew i drzewostanów sosnowych i świerkowych różnych klas wieku,
  ♦  stosowaniem materiałów biodegradowalnych w eksploatacji maszyn leśnych.

          W latach siedemdziesiątych Katedra prowadziła badania nad wpływem sposobów cięć,  narzędzi i maszyn na efektywność prac w trzebieżach wczesnych (M. Kubiak, J. Grodecki, H. Różański). Efektem tych badań była m. innymi oryginalna konstrukcja i wykonannie dwóch prototypów wciągarek KGR –I/II do zrywki drewna małowymiarowego.Konstrukcja wciągarek opierała się na wykorzystaniu do napędu bębna linowego, silnika pilarki saplinowej Bk-3a i reduktora od świdra glebowego.

          W końcu lat 80-tych Katedra realizowała duże projekty badawcze związane z zakrojonymi na szeroką skalę badaniami:

  ♦  charakterystyk technicznych drzew i drzewostanów sosnowych różnych klas wieku pod kątem mechanizacji prac pozyskaniowych,
  ♦  badania w zakresie opracowania procesów technologicznych pozyskiwania różnych sortymentów drewna (w tym sypkiego) w cięciach rębnych
      i przedrębnych a także,
  ♦   badania w zakresie techniki i technologii prac na składnicach manipulacyjno-spedycyjnych w Lasach Państwowych. 

Badania te zlecone były przez Dyrekcję Generalną Lasów Państwowych a ich koordynatorem był Instytut Badawczy Leśnictwa. W badaniach tych uczestniczyli wszyscy pracownicy Katedry, a ich wyniki stały się podstawą do podjęcia kolejnych projektów badawczych.

Badania w zakresie charakterystyk technicznych drzew i drzewostanów, kierowane przez prof. dr hab. Mariana Kubiaka stały się swego rodzaju wizytówką Katedry. Złożony zakres badań, obejmujący  nie tylko określenie biomasy poszczególnych drzew i drzewostanów, w tym również pniaków, ale także charakterystykę koron drzew i występowanie niektórych wad kształtu spowodował ukierunkowanie dalszych badań, prowadzonych w latach późniejszych na zagadnienia powiązane z biomasą drzewostanów.

Wynikiem tego była realizacja projektu badawczego pt. „Opracowanie procesu technologicznego pozyskiwania zrębków w drzewostanach liściastych” zakończonych w roku 1990. W okresie tym Lasy Państwowe poszukiwały rozwiązań w zakresie optymalnych technologii pozyskiwania zrębków, w tym również zrębków energetycznych. Jednym z ważniejszych efektów tych badań było:

  ♦  opracowanie bazy surowcowej małowymiarowego drewna liściastego, możliwego do pozyskania w Lasach Państwowych a także,
  ♦  przedstawienie propozycji w zakresie maszynowych technologii pozyskiwania zrębków energetycznych.

Katedra jako jedna z pierwszych jednostek w kraju prowadziła badania eksploatacyjne dostępnych w kraju agregatów zrębkujących w zastosowaniu do pozyskiwania zrębków energetycznych, jak np. Bruks 1002CT, które wówczas stosowane były do pozyskiwania zrębków brunatnych. W latach 1988-1992 przeprowadzono oryginalne badania  nad określeniem wpływu wybranych czynników na zrębkowanie drewna i zużycie noży rębarek tarczowych. Pozwoliły one określić wpływ temperatury, w której odbywa się zrębkowanie, na frakcyjność zrębków i stopień stępienia noży rębarki. Efektem tych badań była rozprawa habilitacyjna Henryka Różańskiego z roku 1991. Szeroki zakres miały również badania nad przydatnością zrębków dębowych do przerobu na płyty pilśniowe twarde. 

         Ważnym problemem badawczym w okresie transformacji (1989) były badania prowadzone pod kierunkiem prof. dra hab. Mariana Kubiaka, dotyczące szerokich problemów wyróbki drewna na składnicach manipulacyjno-spedycyjnych. Pozwoliły one określić stan tych składnic w Polsce na tle funkcjonowania składnic w takich krajach jak Belgia, Niemcy, Czechosłowacja, Węgry. Nieoceniony wkład w realizację tych badań był zasługą dra inż. Józefa Grodeckiego, który przez dłuższy okres czasu pracował w lasach niemieckich. Po przejściu w 1991r.  prof. dr hab. Mariana Kubiaka na emeryturę, kierownictwo Katedry przejął prof. dr hab. inż. Henryk Różański.

         Równolegle do wyżej scharakteryzowanych kierunków badawczych zaczęły wykrystalizowywać się inne obszary badawcze. Jeden z nich dotyczył wpływu zakresu pozyskiwania biomasy na środowisko leśne, a w szczególności na poziom wycofywania niektórych pierwiastków ze środowiska leśnego. Efektem tych badań była rozprawa habilitacyjna Romana Gornowicza z roku 2002 a także późniejsze projekty badawcze dotyczące problematyki utylizacji pozostałości zrębowych w drzewostanach sosnowych i ich wpływu na środowisko leśne.

             Kolejnym kierunkiem badawczym były zagadnienia związane z wprowadzaniem technologii maszynowych do cięć rębnych i przedrębnych. W ramach tej tematyki prowadzono badania nad zrębami uporządkowanymi i szlakami operacyjnymi.

             Problematyka badawcza Katedry obejmowała również zagadnienia, które dotyczą pozyskiwania drewna w lasach górskich. Jednym z nich były badania nad celowością zastosowania do zrywki drewna leśnych kolejek linowych na bazie ciągników rolniczych. Problematyka ta wyrosła z zainteresowań badawczych Romana Gornowicza, który zajmował się tymi zagadnieniami podczas rocznego stażu w jednym z ośrodków w Szwajcarii. 

        Ważną problematyką badawczą Katedry są również badania w zakresie zmian strukturalnych w Lasach Państwowych. Dotyczą one w szczególności problematyki funkcjonowania prywatnego sektora usług leśnych.
Narastająca troska o środowisko leśne w wyniku powszechnego stosowania technologii maszynowych w produkcji leśnej zaowocowała zainteresowaniem badaniami nad eksploatacyjnymi materiałami biodegradowalnymi w maszynach leśnych a szczególnie olejami do smarowania łańcuchów tnących pilarek spalinowych. Ukoronowaniem szerokiego zakresu badań w tym zakresie była rozprawa habilitacyjna Romana Wojtkowiaka z roku 2005.

Od końca lat 90-tych ubiegłego wieku obserwuje się wzmożone zainteresowanie odnawialnymi źródłami energii. Konieczność określenia rezerw tych źródeł w Polsce spowodowała zainteresowanie badaniami nad zasobami biomasy. Biomasa leśna zawsze postrzegana była jako potencjalne źródło surowca energetycznego. Stąd zaistniała potrzeba oceny wielkości i położenia bazy drewna energetycznego na terenie kraju oraz możliwości technicznych i warunków jego wykorzystania. W zakresie tej problematyki Katedra prowadziła dwa duże projekty badawcze, na zlecenie Dyrekcji Generalnej Lasów Państwowych. 

Kolejnym zagadnieniem badawczym realizowanym w Katedrze Techniki Leśnej jest optymalizacja doboru środków technicznych do pozyskiwania drewna, przy wykorzystaniu metod matematycznych. Efektem tych prac była rozprawa habilitacyjna Krzysztofa Jabłońskiego z roku 2006.

          W ostatnich latach duże znaczenie zyskała problematyka utylizacji pozostałości zrębowych, stanowiąca połączenie zagadnień badawczych związanych z energetycznym wykorzystaniem tego typu surowca z jednej strony oraz jego znaczeniem dla wzrostu następnego pokolenia lasu z drugiej strony. Problematyka postępowania z pozostałościami zrębowymi i ich wpływ na środowisko leśne jest jednym z głównych obecnie realizowanych kierunków badawczych w Katedrze.
Efektem realizowania badań naukowych w okresie 1989-2008 była finalizacja rozpraw doktorskich pracowników Katedry: Krzysztof Jabłoński, Zenon Pilarek, Włodzimierz Stempski, Katarzyna Glazar, Karol Chlebowski oraz spoza Katedry: Jerzy Data, Andrzej Potyralski, Wojciech Krzemiński, Piotr Marciniak, Janusz Mokrzycki oraz Jerzy Wójtowicz.

Po przejściu prof. Henryka Różańskiego na emeryturę kierownictwo Katedry przejął w 2009r. prof. dr hab. Roman Gornowicz.

Dorobek naukowy Katedry dopełniają liczne recenzje rozpraw doktorskich, habilitacyjnych, na tytuł i stanowisko profesora, recenzje projektów badawczych oraz organizacja i uczestnictwo w  konferencjach krajowych i międzynarodowych.

Godny szczególnej uwagi jest bardzo duży udział pracowników katedry w realizacji grantów celowych i resortowych, których wyniki  wdrażane były i są w praktyce gospodarczej,  wraz z opracowanymi w poszczególnych tematach wytycznymi dla praktyki leśnej:

  ♦  Mechanizacja cięć pielęgnacyjnych typu czyszczenia późne, trzebieże wczesne oraz wykorzystanie drewna w młodnikach sosnowych – 1986-1990
      finansowany przez Dyrekcję Generalną Lasów Państwowych.
  ♦  Opracowanie procesu technologicznego pozyskiwania zrębków w drzewostanach liściastych – 1985-1990 – finansowany przez IBL.
  ♦  Opracowanie techniki i technologii prac na składnicach manipulacyjno spedycyjnych w L.P. – 1985-1990 – finansowany przez IBL.
  ♦  Charakterystyka techniczna drzew i drzewostanów sosnowych średnich klas wieku pod katem zmechanizowania prac pozyskaniowych – 1985-1990
      finansowany przez IBL.
  ♦  Wpływ technologii pozyskiwania i transportu drewna w cięciach przedrębnych na szkody i jakość techniczną pozostających drzewostanów  
      sosnowych – 1988-1990 – finansowany  przez Centralny Program Badań Podstawowych.
  ♦  Zastosowanie olejów biodegradacyjnych w polskich lasach – 1998-1999 – finansowany przez DGLP
  ♦  Badania nad celowością stosowania do zrywki drewna leśnych kolejek linowych – 1998-2000 - finansowany przez DGLP.
  ♦  Środowiskowe i produkcyjne skutki udostępniania drzewostanów siecią szlaków operacyjnych – 1998-2000  - finansowany przez DGLP.
  ♦  Technologie utylizacji odpadów pozrębowych w drzewostanach sosnowych i ich wpływ na środowisko leśne – 1998-2000 - finansowany przez DGLP.
  ♦  Pozyskiwanie drewna systemem sortymentowym w cięciach rębnych metodą zrębów uporządkowanych – 2000-2002 - finansowany przez DGLP.
  ♦  Ocena stanu, możliwości i warunków wykorzystania drewna do celów energetycznych – 2000-2002 - finansowany przez DGLP.
  ♦  Zagospodarowanie pozostałości pozrębowych w różnych warunkach siedliskowych – 2003-2007 - finansowany przez DGLP.
  ♦  Wpływ mechaniki rozdrabniania i parametrów maszyn na stopień rozkruszenia i zmieszania z glebą pozostałości zrębowych – 2004-2006
      - grant KBN 2P06L 019 27
 ♦  Możliwości zaspokojenia zapotrzebowania na drewno energetyczne pochodzące z pozostałości pozrębowych i cięć przedrębnych drzewostanów
     sosnowych w aspekcie jego rozmieszczenia, efektywności pozyskiwania i własności fizyko-chemicznych – 2004-2006 - finansowany przez DGLP.

Katedra organizowała również szereg konferencji krajowych i międzynarodowych, m. in.:

  ♦  Development of Polish Forestry Staff (Doskonalenie kadr leśnictwa polskiego w oparciu o doświadczenia leśnictwa szwedzkiego)
      – 3 konferencje, na terenie RDLP Krosno, Szczecin i Toruń – 1997 
  ♦  Tendencje i problemy mechanizacji prac leśnych w warunkach leśnictwa wielofunkcyjnego – Sympozjum naukowe – 1999.
  ♦  Wybrane problemy techniki leśnej w leśnictwie wielofunkcyjnym – konferencja naukowa – 2003.
  ♦  Kompleksowe rozwiązania techniczne i technologiczne w użytkowaniu rębnym  – konferencja  międzynarodowa – 2005.
  ♦  Tendencje i problemy techniki leśnej w warunkach leśnictwa wielofunkcyjnego - Konferencja międzynarodowa – 2008.

              Bardzo owocną działalność naukową katedry wypełniała w minionym okresie działalność dydaktyczna w ramach realizowanych przedmiotów na studiach stacjonarnych i niestacjonarnych a także udział poszczególnych pracowników katedry w działalności organizacyjnej  na Uczelni na Wydziale i poza Uczelnią.

                                                                    Prof. dr hab. Henryk Różański